3i. Rezerwa na zwrot prowizji z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu
W dniu 11 września 2019 roku TSUE wydał wyrok, w którym stwierdził, że artykuł 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta. TSUE zwrócił przy tym uwagę, że przeprowadzenie analizy porównawczej różnych wersji językowych art. 16 ust. 1 wspomnianej dyrektywy nie pozwala na jednoznaczne ustalenie dokładnego zakresu przewidywanej przez ten przepis obniżki całkowitego kosztu kredytu, ponieważ niektóre wersje językowe tego przepisu sugerują obniżenie kosztów związanych z pozostałym okresem obowiązywania umowy podczas gdy inne pozwalają na przypuszczenie, że koszty związane z tym okresem stanowią wskazówkę dotyczącą obliczenia obniżki, a inne odwołują się jedynie do odsetek i kosztów należnych za pozostały okres obowiązywania umowy.
Wyrok został wydany w następstwie pytania prejudycjalnego skierowanego przez Sąd Rejonowy Lublin-Wschód z siedzibą w Świdniku, który rozpoznawał trzy spory między spółką Lexitor, która nabyła roszczenia trzech klientów, a SKOK im. Stefczyka, Santander Consumer Bankiem i mBankiem, dotyczące obniżenia całkowitego kosztu kredytów konsumenckich ze względu na ich wcześniejszą spłatę. Polski sąd powziął wątpliwości odnośnie interpretacji artykuł 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r., w związku z czym wystąpił wobec TSUE z pytaniem, czy w rzeczonym przepisie chodzi o wszystkie koszty, czy tylko te związane z trwaniem umowy.
W wyniku analizy wpływu wyroku na przychody Grupy, w szczególności na stosunki wygasłe przed wydaniem orzeczenia, Grupa w 2019 roku podjęła decyzję o utworzeniu rezerwy na proporcjonalny zwrot prowizji w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu w wysokości 48 750 tys. zł. Według stanu na dzień 31 grudnia 2021 roku rezerwa wynosiła 19 156 tys. zł (na dzień 31 grudnia 2020 roku rezerwa wynosiła 26 116 tys. zł). Rezerwa została oszacowana na podstawie szacunku łącznej kwoty prowizji dla kredytów spłaconych przed terminem i oczekiwanego odsetka klientów, którzy się zgłoszą po zwrot należnej części prowizji. Przy założeniu, że odsetek klientów byłby o 5 p.p. wyższy niż zakładany, kwota rezerwy byłaby wyższa o 12,5 mln zł.
Dodatkowo w 2019 roku Grupa utworzyła rezerwę w wysokości 20 800 tys. zł wynikającą z konieczności pokrycia kosztu zwrotu części prowizji pobranych w związku z udzieleniem kredytu w przypadku wcześniejszej jego spłaty, dla kredytów spłacanych po 31.12.2019 roku. Kalkulacja rezerwy opierała się o szacunek różnicy między kwotami prowizji do zwrotu klientom a saldem nierozliczonych prowizji na przewidywany moment wcześniejszej spłaty kredytu. Ze względu na zwiększoną utylizację rezerwy w 2021 (w stosunku do szacunków dokonanych w 2019), bazując na pogłębionych analizach portfela w zakresie tempa wcześniejszych spłat, dokonano przeszacowania wymaganej rezerwy. Według stanu na dzień 31 grudnia 2021 roku rezerwa wynosiła 11 542 tys. zł (na dzień 31 grudnia 2020 roku rezerwa wynosiła 6 161 tys. zł).
W związku z wyrokiem TSUE Grupa wdrożyła proces, w wyniku którego dla nowo uruchamianych kredytów tworzona jest na bieżąco rezerwa na szacowane zwroty pobranych prowizji. Rezerwa ta liczona jest jako procent prowizji pobranej od klienta, który odzwierciedla oczekiwaną średnią różnicę pomiędzy kwotami prowizji do zwrotu klientom a saldem nierozliczonych prowizji na przewidywany moment wcześniejszej spłaty kredytu. Procent ten jest kalkulowany na podstawie szacowanego poziomu wcześniejszych spłat i oczekiwanego momentu spłaty. W przypadku wcześniejszej spłaty kredytu rezerwa ta jest rozwiązywana a dla nowo sprzedawanych kredytów na bieżąco tworzona. Na dzień 31 grudnia 2021 roku rezerwa wynosiła 18 709 tys. zł (na 31 grudnia 2020 roku 1 500 tys. zł). Wzrost poziomu wcześniejszych spłat o 5 p.p. skutkowałby wyższym poziomem rezerwy o 8% do 13% w zależności od produktu.
Utworzony poziom rezerwy opiera się na szacunkach Grupy i może ulec zmianie.
Równocześnie Grupa rozpoznaje zobowiązanie wobec klientów z tytułu proporcjonalnego zwrotu prowizji w przypadku wcześniejszych spłat kredytów w okresie od wydania wyroku TSUE z dnia 11 września 2019 roku do dnia 31 grudnia 2019 roku. Na 31 grudnia 2021 roku zobowiązanie to wynosiło 2 363 tys. zł (na 31 grudnia 2020 roku 2 434 tys. zł).
Powyższe rezerwy Bank wykazuje w pozycji Rezerwy: Rezerwa na sprawy sporne, natomiast zobowiązanie Bank wykazuje w pozycji Pozostałe zobowiązania: Wierzyciele różni.