Raport roczny 2019

41. Wartość godziwa aktywów i zobowiązań finansowych

W oparciu o stosowane metody ustalania wartości godziwej, poszczególne składniki aktywów i zobowiązań Bank klasyfikuje do następujących kategorii:

Aktywa i zobowiązania wyceniane na podstawie kwotowań rynkowych dostępnych na aktywnych rynkach dla identycznych instrumentów.

Aktywa i zobowiązania wyceniane przy zastosowaniu technik wyceny opartych o bezpośrednio lub pośrednio zaobserwowane kwotowania rynkowe lub inne informacje bazujące na kwotowaniach rynkowych.

Aktywa i zobowiązania wyceniane przy zastosowaniu technik wyceny w przypadku których dane wejściowe nie są oparte na możliwych do zaobserwowania danych rynkowych.

Bank dokonuje okresowej oceny (co najmniej raz na kwartał) przyporządkowania poszczególnych aktywów i zobowiązań do poszczególnych poziomów hierarchii wartości godziwej. Podstawą klasyfikacji do poszczególnych poziomów hierarchii wyceny są dane wejściowe użyte do wyceny, czyli kwotowania rynkowe lub inne informacje. O klasyfikacji aktywa lub zobowiązania do danego poziomu hierarchii decyduje najniższy poziom danych wejściowych użyty do wyceny, mających istotny wpływ na wyznaczenie wartości godziwej.

W przypadku zmiany użytych danych wejściowych na dane o innym poziomie, np. w wyniku zmian metodologii wyceny lub zmian źródeł danych rynkowych, Bank dokonuje transferu aktywa lub zobowiązania do właściwego poziomu wyceny w okresie sprawozdawczym, w którym ta zmiana nastąpiła.

W 2019 roku Bank nie dokonywał zmian w sposobie wyceny według wartości godziwej, które skutkowałyby transferem składników aktywów i zobowiązań finansowych pomiędzy poziomami.

Na koniec 2019 roku poszczególne instrumenty zostały zaliczone do następujących poziomów wycen:

  1. do pierwszego: obligacje skarbowe i emitowane przez Europejski Bank Inwestycyjny (wartość godziwą ustala się bezpośrednio poprzez odniesienie do publikowanych notowań cen z aktywnego rynku);
  2. do drugiego: opcje na stopę procentową w EUR, USD i GBP, opcje walutowe, bazowe swapy procentowo-walutowe zapadające w ciągu 10 lat, kontrakty FRA zapadające w ciągu 1 roku, transakcje FX Forward, NDF i FX swap zapadające w ciągu 1 roku, swapy towarowe zapadające w ciągu 1 roku, swapy procentowe zapadające w ciągu 10 lat, instrumenty strukturyzowane (wartość godziwą ustala się wykorzystując techniki wyceny oparte na dostępnych, weryfikowalnych danych rynkowych)
  3. do trzeciego: opcje na stopę procentową w PLN, opcje walutowe zapadające w okresie dłuższym niż 1 rok, transakcje FX Forward, NDF i FX swap zapadające w okresie dłuższym niż 1 rok, swapy towarowe zapadające w terminie dłuższym niż 1 rok, bazowe swapy procentowo-walutowe o zapadalności dłuższej niż 10 lat, swapy procentowe z terminem do zapadalności przekraczającym 10 lat, instrumenty strukturyzowane (wartość godziwą ustala się stosując techniki (modele) wyceny nieoparte na dostępnych weryfikowalnych danych rynkowych), a także te instrumenty pochodne na które utworzono korekty wartości godziwej z tytułu ryzyka kredytowego (Fair Value Correction lub Credit Value Adjustment o istotnej wysokości) oraz obligacje korporacyjne poza notowanymi na rynku CATALYST, akcje nienotowane na GPW, kredyty preferencyjne (wartość godziwą ustala się przy zastosowaniu technik wyceny nieopartych na dostępnych weryfikowalnych danych rynkowych, czyli w pozostałych przypadkach niż opisane w punktach 1 i 2).

W tabeli poniżej przedstawiono podział aktywów i zobowiązań prezentowanych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym w wartości godziwej na trzy kategorie:

31.12.2019 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Suma
Aktywa wyceniane według wartości godziwej: 7 953 400 633 897 2 664 206 11 251 503
Pochodne instrumenty finansowe 500 072 300 814 800 886
Instrumenty zabezpieczające 133 540 90 992 224 532
Instrumenty finansowe wyceniane według wartości godziwej przez inne całkowite dochody 7 953 358 7 953 358
Instrumenty finansowe wyceniane według wartości godziwej przez rachunek zysków i strat 42 285 241 427 241 754
Kredyty i pożyczki udzielone klientom wyceniane według wartości godziwej przez rachunek zysków i strat 1 974 396 1 974 396
Nieruchomość inwestycyjna 56 577 56 577
Zobowiązania wyceniane według wartości godziwej: 532 589 307 681 840 270
Pochodne instrumenty finansowe 509 582 306 055 815 637
Instrumenty zabezpieczające 23 007 1 626 24 633
31.12.2018 Poziom 1 Poziom 2 Poziom 3 Suma
Aktywa wyceniane według wartości godziwej: 15 887 437 711 224 2 799 292 19 397 953
Pochodne instrumenty finansowe 157 592 654 122 860 715 671
Instrumenty zabezpieczające 72 312 58 093 130 405
Instrumenty finansowe wyceniane według wartości godziwej przez inne całkowite dochody 15 875 339 15 875 339
Instrumenty finansowe wyceniane według wartości godziwej przez rachunek zysków i strat 11 941 46 258 146 222 204 421
Kredyty i pożyczki udzielone klientom wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat 2 416 249 2 416 249
Nieruchomość inwestycyjna 55 868 55 868
Zobowiązania wyceniane według wartości godziwej: 18 613 869 197 058 810 945
Pochodne instrumenty finansowe 18 586 742 197 058 783 818
Instrumenty zabezpieczające 27 127 27 127

 

W przypadku części instrumentów pochodnych nastąpiła zmiana poziomu wyceny z 3 do 2 spowodowana skróceniem się czasu do zapadalności transakcji. Dwie transakcje zmieniły poziom wyceny z 2 na 3 ze względu na zastosowanie korekty wartości godziwej z tytułu ryzyka kredytowego.

Wartość godziwą instrumentów finansowych z poziomu 2 oraz 3 ustala się stosując techniki wyceny (np. modele), opisane w nocie 3.

Dane wejściowe do wyceny instrumentów klasyfikowanych do poziomu 2 oraz 3 obejmują kursy walutowe, krzywe stóp procentowych, stawki referencyjne, zmienności kursów walutowych, stawek referencyjnych oraz indeksów giełdowych i cen akcji, punkty swapowe, basis spready, wartości indeksów giełdowych oraz ceny futures.

W przypadku pochodnych instrumentów finansowych zakwalifikowanych do poziomu 3 parametrem nieobserwowalnym są korelacje pomiędzy indeksami giełdowymi, korelacje pomiędzy kursami walutowymi a indeksami giełdowym jak również zmienności implikowane akcji notowanych na GPW oraz indeksu WIG20.

W przypadku obligacji komunalnych zakwalifikowanych do poziomu 3 parametrem nieobserwowalnym jest marża na ryzyko kredytowe, która zastępowana jest wartością marży rynkowej dla instrumentów o podobnej charakterystyce. Wpływ zmian wysokości marży kredytowej na zmiany wartości godziwej ocenia się jako nieistotny.

Poniżej przedstawiono zestawienie zmian wyceny aktywów i zobowiązań zaklasyfikowanych do poziomu 3, a także kwoty odniesione do rachunku zysków i strat oraz sprawozdania z całkowitych dochodów.

31.12.2019 Pochodne
instrumenty
finansowe
– aktywa
Instrumenty
zabezpieczające
– aktywa
Aktywa finansowe
wyceniane według
wartości godziwej
Nieruchomości
inwestycyjne
Pochodne
instrumenty
finansowe
– pasywa
Instrumenty
zabezpieczające
Stan na początek okresu (32 927) 58 093 2 561 863 55 868 (493 868)
Łączne zyski/straty ujęte w: 177 954 32 899 (17 986) 709 108 997 1 626
rachunku zysków i strat 177 954 32 899 (17 986) 709 108 997 1 626
Nabycie 19 995
Sprzedaż (11 581)
Rozliczenie (339 165)
Transfery 3 000
Stan na koniec okresu 145 027 90 992 2 216 126 56 577 (384 871) 1 626
Niezrealizowany wynik wykazany w rachunku zysków i strat dla aktywów/ zobowiązań posiadanych na koniec okresu (48 782) 32 899 (17 997) 709 187 813 1 626
31.12.2018 Pochodne
instrumenty
finansowe
– aktywa
Aktywa finansowe
wyceniane według
wartości godziwej
Nieruchomości
inwestycyjne
Pochodne
instrumenty
finansowe
– pasywa
Instrumenty
zabezpieczające
– pasywa
Stan na początek okresu 45 231 54 435 (45 406)
Przeklasyfikowane do portfela Instrumenty dłużne wyceniane według zamortyzowanego kosztu zgodnie z MSSF 9 104 984
Łączne zyski/straty ujęte w: 34 741 13 201 1 433 (159 127) 58 093
rachunku zysków i strat 34 741 13 201 1 433 (159 127) 58 093
Nabycie 11 955 24 519 6 229
Sprzedaż (124 854) (147) (95 314)
Transfery 3 300
Odpisy (243)
Stan na koniec okresu (32 927) 145 614 55 868 (293 618) 58 093
Niezrealizowany wynik wykazany w rachunku zysków i strat dla aktywów/ zobowiązań posiadanych na koniec okresu (78 158) 13 288 1 433 (248 212) 58 093

 

Bank przeprowadza wyliczenia wartości godziwej dyskontując wszystkie kontraktowe przepływy transakcji przy użyciu charakterystycznych dla każdej grupy transakcji krzywych stóp procentowych. W przypadku produktów nieposiadających harmonogramu spłat przyjmuje się, że wartość godziwa jest równa wartości bilansowej transakcji.

Krzywa stóp procentowych wykorzystywana do obliczenia wartości godziwej zobowiązań (np. depozytów klientowskich, depozytów międzybankowych) i należności (np. kredytów klientowskich, lokat międzybankowych) Banku składa się z:

  • krzywej stóp procentowych wolnej od ryzyka kredytowego,
  • kosztu pozyskania źródeł finansowania ponad wolną od ryzyka krzywą stóp procentowych,
  • marży rynkowej będącej odzwierciedleniem ryzyka kredytowego w przypadku należności.

Przy konstruowaniu krzywej rentowności do wyznaczania wartości godziwej kredytów dokonuje się podziału kredytów na podportfele w zależności od typu i waluty produktu oraz rodzaju klienta. Dla każdego wyodrębnionego podportfela wyznacza się marżę uwzględniającą ryzyko kredytowe. Marża wyznaczana jest na podstawie marż stosowanych do kredytów danego typu udzielanych w ciągu ostatnich 6 miesięcy. Dla kredytów hipotecznych denominowanych w walutach obcych, ze względu na brak nowych transakcji, podstawą do wyznaczenia marży odzwierciedlającej ryzyko kredytowe jest marża całego portfela danego typu kredytów hipotecznych. W przypadku niewystarczającej ilości kredytów, uniemożliwiającej wiarygodne określenie wysokości marży, zastosowana została średnia marża rynkowa dla produktów danego typu.

W poniższej tabeli przedstawiono wartość księgową i godziwą tych aktywów i zobowiązań finansowych, które nie zostały wykazane w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Banku według ich wartości godziwej, a także poziom klasyfikacji wyceny. W przypadku wszystkich kategorii parametrem nieobserwowalnym są bieżąca marża na ryzyko kredytowe, koszt kapitału oraz bieżąca marża płynności, których wartości nie są kwotowane na aktywnym rynku.

31.12.2019 Wartość księgowa Wartość godziwa Poziom
Aktywa finansowe
Kasa i środki w Banku Centralnym 4 658 171 4 658 171 3
Należności od banków 679 308 669 149 3
Kredyty i pożyczki udzielone klientom wyceniane według zamortyzowanego kosztu 71 836 643 71 336 848 3
Instrumenty dłużne wyceniane według zamortyzowanego kosztu 17 916 645 18 771 310 1, 3
Inne aktywa finansowe 584 001 584 001 3
Zobowiązania finansowe
Zobowiązania wobec banków 4 485 264 4 483 168 3
Zobowiązania wobec klientów 86 134 984 86 175 042 3
Zobowiązania podporządkowane 1 882 064 2 119 516 3
Pozostałe zobowiązania finansowe 876 883 876 883 3
31.12.2018 Wartość
księgowa
Wartość
godziwa
Poziom
Aktywa finansowe
Kasa i środki w Banku Centralnym 2 897 123 2 897 123 3
Należności od banków 961 496 937 216 3
Kredyty i pożyczki udzielone klientom wyceniane według zamortyzowanego kosztu 70 997 701 70 197 205 3
Instrumenty dłużne wyceniane według zamortyzowanego kosztu 11 939 238 12 040 963 1, 3
Inne aktywa finansowe 429 848 429 848 3
Zobowiązania finansowe
Zobowiązania wobec banków 3 976 469 3 892 078 3
Zobowiązania wobec klientów 87 191 708 87 260 288 3
Zobowiązania podporządkowane 1 875 769 2 034 352 3
Pozostałe zobowiązania finansowe 832 180 832 180 3

Należności i zobowiązania od banków obejmują lokaty międzybankowe oraz rozrachunki międzybankowe. Wartość godziwa lokat/depozytów o stałym i zmiennym oprocentowaniu opiera się na zdyskontowanych przepływach pieniężnych ustalanych na podstawie stóp procentowych na rynku pieniężnym dla pozycji o podobnym ryzyku kredytowym i okresie pozostałym do terminu wymagalności.

Szacowana wartość godziwa kredytów i pożyczek stanowi zdyskontowaną kwotę przyszłych przepływów środków pieniężnych do otrzymania przy zastosowaniu bieżących stóp rynkowych skorygowanych o rzeczywiste lub oszacowane marże osiągnięte w ciągu ostatnich 6 miesięcy dla poszczególnych grup produktów.

Zobowiązania obejmują pożyczki podporządkowane. Wartość godziwa pożyczki o zmiennym oprocentowaniu opiera się na zdyskontowanych przepływach pieniężnych ustalanych na podstawie stóp procentowych na rynku pieniężnym dla pozycji o podobnym ryzyku kredytowym i okresie pozostałym do terminu wymagalności.

Wartość godziwa depozytów o stałym i zmiennym oprocentowaniu opiera się na zdyskontowanych przepływach pieniężnych ustalanych na podstawie stóp procentowych na rynku pieniężnym skorygowanych o rzeczywisty koszt pozyskania środków w ciągu ostatnich 3 miesięcy. W przypadku depozytów na żądanie przyjmuje się, że wartość godziwa równa jest ich wartości bilansowej.

Wartość godziwą zobowiązań z tytułu emisji papierów wartościowych oszacowano stosując model dyskontujący przyszłe przepływy pieniężne wynikające z inwestycji, bazujący na rynkowych krzywych stóp procentowych skorygowanych o ryzyko kredytowe emitenta.

31.12.2019 Wartość brutto wykazywana w aktywach/pasywach finansowych Wartość netto wykazywana w aktywach/pasywach finansowych Wartość możliwa do kompensowania w ramach zawartych umów Wartość Cash-
Collateral
Wartość netto
Aktywa finansowe
Instrumenty pochodne handlowe 1 025 418 1 025 418 (554 412) (62 532) 408 474
Razem 1 025 418 1 025 418 (554 412) (62 532) 408 474
Pasywa finansowe
Instrumenty pochodne handlowe 840 270 840 270 (554 412) (225 998) 59 860
Razem 840 270 840 270 (554 412) (225 998) 59 860
31.12.2018 Wartość brutto wykazywana w aktywach/pasywach finansowych Wartość netto wykazywana w aktywach/pasywach finansowych Wartość możliwa do kompensowania w ramach zawartych umów Wartość Cash-Collateral Wartość netto
Aktywa finansowe
Instrumenty pochodne handlowe 846 076 846 076 (404 885) (133 270) 344 916
Razem 846 076 846 076 (404 885) (133 270) 344 916
Pasywa finansowe
Instrumenty pochodne handlowe 810 945 810 945 (404 885) (350 619) 66 749
Razem 810 945 810 945 (404 885) (350 619) 66 749

 

Możliwość kompensowania niewymagalnych należności i zobowiązań, jak również rozliczenie w kwocie netto w przypadku przedterminowego rozliczenia kontraktu, wynika z postanowień umów ramowych/ ISDA zawartych z kontrahentami.

Wyniki wyszukiwania